Przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu

Czekali Państwo na decyzję w sprawie przyznania finansowania ze środków unijnych na utworzenie na terenie powiatu otwockiego pilotażowego Środowiskowego Centrum Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży. Czy starania te zostały zwieńczone sukcesem?

Z uwagi na fakt, że działalność Mazowieckiego Centrum Neuropsychiatrii finansowana jest przez NFZ, które również będzie wprowadzało podobny pilotażowy program, nasze Centrum wycofało się z wdrażania Środowiskowego Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w ramach programu unijnego. Czekamy na dalsze wytyczne.

Z jakimi problemami najczęściej zmagają się młodzi pacjenci hostelu w Otwocku?

Jesteśmy placówką przeznaczoną dla młodzieży (16–21 r. ż.) po kryzysach psychicznych, zmagającą się z problemami takimi jak zaburzenia psychotyczne, zaburzenia nastroju, zaburzenia adaptacyjne i inne trudności w funkcjonowaniu psychospołecznym. Wielu mieszkańców hostelu to osoby, które mają za sobą pobyty w szpitalu, ale mamy też osoby, które nigdy w nim nie przebywały. Nasza pomoc skierowana jest do tych młodych osób, które ze względu na stan psychiczny przestały radzić sobie same ze sobą i otaczającym ich światem. W efekcie nie są w stanie funkcjonować w najbliższym środowisku, straciły kontakt z rówieśnikami, przerwały naukę, izolują się, a wszelka dostępna i okazywana im pomoc w ich środowisku jest niewystarczająca.

Czy sprawa dotycząca projektu MEN – eliminacja indywidualnego nauczania może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży doświadczających problemów zdrowia psychicznego?

Większość problemów ze zdrowiem psychicznym powoduje utrudnienie funkcjonowania dzieci i młodzieży w środowisku szkolnym. Jednak ograniczanie im kontaktów ze społecznością szkolna czy klasową prowadzi do wykluczenia społecznego. Należałoby raczej wzmocnić zasoby kadrowe szkoły oraz pracować nad programami antydyskryminacyjnymi, kierowanymi do uczniów, rodziców i nauczycieli. Choroba psychiczna to wciąż tabu, którego się obawiamy. Projekt rozporządzenia MEN zakładał, że uczniowie wymagający nauczania indywidualnego, którzy dotychczas korzystali z takiej formy nauki w szkole będą odbywać naukę w domu. Jednak MEN wyjaśnił, ze ta forma nauki będzie możliwa nadal.

Proszę powiedzieć coś więcej na temat projektu „Psycho-kreacje”. Czy w ramach programu prowadzone będą godziny wychowawcze o zdrowiu psychicznym dla uczniów szkół ponadpodstawowych?

Program zdrowotny Psycho-Kreacje to już czwarta edycja programu, który finansowany jest ze środków województwa mazowieckiego. Celem tego programu jest promocja zdrowia psychicznego, wspieranie rozwoju psychospołecznego, zapobieganie najczęstszym problemom zdrowotnym i społecznym dzieci oraz młodzieży, zmniejszanie izolacji społecznej nastolatków oraz poprawa jakości życia osób z zaburzeniami psychicznymi. Powyższe cele są realizowane poprzez tworzenie przez młodzież doświadczającą kryzysu psychicznego publikacji, zawierających ich twórczość oraz inną aktywność artystyczną, która przyczynia się do popularyzowania wiedzy na temat zdrowia psychicznego oraz rozumienia problematyki osób chorujących. W ramach programów część zadań adresujemy do osób pracujących z dziećmi i młodzieżą. „Nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego” - tę myśl chcemy popularyzować wśród nauczycieli, wychowawców a za ich pośrednictwem dotrzeć do młodzieży. Dlatego w tym roku w ramach programu powstaną scenariusze zajęć godzin wychowawczych o zdrowiu psychicznym. Będą one bezpłatnie do pobrania z naszej strony internetowej już w grudniu tego roku.

8 maja 2017 r. odbył się kongres zdrowia psychicznego. Uczestniczyli w nim również pacjenci z hostelu w Otwocku. W grudniu 2016 r. miało też miejsce seminarium dot. zdrowia psychicznego młodzieży. Jaki był jego przebieg tych wydarzeń i czy wdrożyły one nowe, korzystne zmiany dla hostelu?

Staramy się angażować w to, co dzieje się w obszarze pomocy dzieciom i i młodzieży. Kongres Zdrowia był wydarzeniem, w które włączyłam się od samego początku jako członek rady programowej. Ponieważ problemy dotyczące pomocy psychologicznej i psychiatrycznej wymagają innych oddziaływań i przekopiowanie rozwiązań w zakresie leczenie i terapii osób dorosłych nie jest adekwatną odpowiedzią na potrzeby dzieci i młodzieży zainicjowałam utworzenie odrębnej grupy roboczej, która skupiłaby się na problematyce tej właśnie grupy pacjentów. Alarmująca sytuacja w psychiatrii dzieci i młodzieży skłoniła specjalistów z różnych dziedzin do połączenia sił i zintensyfikowania działań na rzecz zdrowia psychicznego populacji rozwojowej. Grupa otrzymała patronat Rzecznika Praw Dziecka i od września 2016 roku intensywnie pracowała nad programem sesji dotyczącej zdrowia dzieci i młodzieży podczas Kongresu.

W trakcie Kongresu mówiono o alarmującej sytuacji dzieci i młodzieży w Polsce. Profesor Małgorzata Janas-Kozik podkreśliła, że pomocy profesjonalnej wymaga około 10% populacji rozwojowej , co oznacza, że w Polsce dotyczy to około 630 000 dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. Jest to liczba, której nie można zbagatelizować.

Kongres zakończył się przekazaniem Ministrowi zdrowia tzw Deklaracji Warszawskiej, która m.in.: wskazuje na kierunek zmian, w szczególności na konieczność realizacji przez Państwo podstawowego prawa dziecka do dostępnego, szybkiego i skutecznego leczenia zaburzeń psychicznych i rozwojowych z uwzględnieniem roli rodziny i szkoły w profilaktyce i leczeniu.

Niestety, aktualnie jeszcze nie odczuwamy pozytywnych zmian w odpowiedzi na nasze postulaty. Jednak nie będziemy ustawać w wysiłkach.

Jakie metody pracy twórczej z młodzieżą wykorzystywane są w hostelu?

W hostelu prowadzimy wiele zajęć, które opierają się na twórczym potencjale młodzieży. Jest to pisanie opowiadań, wierszy, które następnie zbieramy w publikacje. Są to też zajęcia plastyczne i psychorysunek, które różną się tym, że podczas zajęć plastycznych młodzież tworzy prace będące wyrazem ich przeżyć i kreatywności. Natomiast prace, które powstają w trakcie zajęć z psychorysunku są symbolem pewnych tematów życiowych i są poddawane omówieniu. Tworzymy też spektakle teatralne i filmowe, fotografujemy – wszystko to są to metody oparte na twórczym potencjale młodzieży.

Jak długo młodzież wyposaża się w narzędzia, które pozwalają dbać o kondycję psychiczną/chronić siebie?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Zmiana psychologiczna to długi proces. Są osoby, które burzliwie przechodzą przez okres dorastania i wymagają wsparcia w całym tym okresie. Różny jest też okres dorastania. Można powiedzieć, że jest to okres od pół roku do 3 lat, w zależności od problemu, jego utrwalenia oraz możliwości współpracy ze środowiskiem, takim jak rodzina czy szkoła.

Po obejrzeniu filmu edukacyjno-dokumentalnego „Nadwrażliwi” czuje się ogromne wzruszenie. Kto był pomysłodawcą filmu, proszę powiedzieć coś więcej na temat etapów realizacji filmu.

Film był moim pomysłem, który narodził się z potrzeby. Ponieważ podczas realizacji ostatniego programu Psycho-Kreacje młodzież miała duże trudności z publicznym pokazaniem spektaklu teatralnego szukaliśmy sposobu na poradzenie sobie z tym ograniczeniem. Pomyślałam wówczas, że możemy wykorzystać teksty młodzieży, ich głosy oraz pomysły na pokazanie ich świata za pomocą obrazów filmowych oraz muzyki. Tak powstał pomysł, który następnie rozwinęliśmy w zespole. Nagraliśmy z młodzieżą wiersze oraz krótkie filmu obrazujące dany wiersz. Poprosiliśmy o pomoc młodego montażystę, który zmontował nam materiał z przygotowanych przez nas fragmentów. I tak powstał ciekawy zapis, który pozwala młodzieży zachować anonimowość a jednocześnie spełnia swoje zadanie – porusza i przekazuje ważne treści o świecie wewnętrznych przeżyć.

Hostel został Złotym Liderem Ochrony Zdrowia w Kategorii Działalność na Rzecz Pacjenta. Mają Państwo na koncie coraz więcej dokonań…

Tak, bardzo ucieszyła nas ta nagroda, szczególnie, że psychiatria jest mało docenianą dziedziną medycyny. Ale nagrody nie są naszym celem. Chcemy pomagać młodym ludziom, którzy nie radzą sobie z otaczającym świecie. Mamy świadomość, jak dużo pracy przed nami. W tej chwili najważniejsze wydaje się rozwijanie opieki środowiskowej tak, aby młodzi ludzie mieli więcej możliwości korzystania z pomocy bez konieczności zmiany środowiska. Mimo to, wiemy, że wciąż będzie spora grupa młodych osób, którym będzie łatwiej przejść przez kryzys dojrzewania poza ich domem – i dla takich osób właśnie będziemy my, czyli hostel.

Rozmawiała: Marta Hoffmann/fot. Archiwum Agnieszki Czechowskiej