Rowerem przez historię. Rajd wzdłuż trasy kolei wąskotorowej Wawer-Karczew

Przed Szybką Koleją Miejską czy Warszawską Koleją Dojazdową, na przełomie XIX i XX wieku, istniała inna popularna linia dojazdowa wąskotorowa – Kolejka Jabłonowska. Budowę tej linii rozpoczęto w 1899 roku, a oficjalnie oddano ją do użytku na przełomie 1900 i 19001 roku (warszawski odcinek). Drugi odcinek tej linii (od stacji Most do Karczewa) został oddany do użytku kilkanaście lat później – w 1903 roku władze kolei wystąpiły o zezwolenie na rozbudowę kolei na następujących trasach:

• Wawer – Otwock – Karczew

• Jabłonna – Legionowo – Zegrze – Pułtusk

• Wawer – Stara Miłosna – Dębe Wielkie

• Wawer – Wiązowna

• połączenie z Marecką Koleją Dojazdową od stacji Most.

Rozbudowa trasy do Karczewa

Zgoda na budowę przedłużenia do Karczewa została wydana w czerwcu 1907 roku, a w 1909 roku rozpoczęto wykupywanie działek, przez które linia miała przebiegać. Budowę linii rozpoczęto na początku 1913 roku i zakończono kilka miesięcy później. Stacje Falenica i Otwock wyposażono w wieże ciśnień oraz składy opału dla parowozów. Dodatkowo w Otwocku zbudowano małą parowozownię. Przejazdy testowe rozpoczęły się w marcu 1914 roku, a otwarcie nastąpiło miesiąc później. – Uroczyste otwarcie Kolejki Jabłonowskiej, która jeździła na odcinku Wawer-Karczew odbyło się 16 kwietnia 1914 roku. Kolejka była nie tylko środkiem transportu, ale wpisała się w krajobraz naszej okolicy – wyjaśnia Europejski Instytut Kultury, który organizuje rajd rowerowy wzdłuż dawnej trasy. Kolejka wąskotorowa miała wiele rozgałęzień i bocznic, a na niektórych trasach było mało pasażerów, dlatego nie wszędzie jeździł pociąg z lokomotywą. Na wielu podmiejskich trasach podróżni jeździli pociągami konnymi.  


Pomnik kolejki w Karczewie. Fot. Agnieszka Jaskulska

Cud techniki

Symeon Surgiewicz, wieloletni maszynista kolejek dojazdowych i powojenny dyrektor WKD wspomina, że kolejki z czasów jego młodości były cudem techniki. W porównaniu z konnymi tramwajami zabierały bardzo dużą liczbę pasażerów. Ożywiały pejzaż, gwizdały, syczały, dymiły. Ale najpiękniej wyglądały tzw. letnie wagony bez bocznych ścian przewożące setki letników.

W 1932 roku system Kolei Jabłonowskiej został włączony w skład Warszawskich Kolei Dojazdowych. Później, w 1949 roku, został upaństwowiony i włączony do Polskich Kolei Państwowych (PKP). Jednakże 7 lat później rozpoczęto proces likwidacji tego systemu. Ostatecznie, w roku 1963, rozebrano jego ostatni fragment kolejki. 

Dołącz do rajdu rowerowego

Teraz jest wyjątkowa okazja, by przemierzyć historyczną trasę, którą ponad sto lat temu kursowała kolej. Europejski Instytut Kultury zaprasza na rajd rowerowy, który odbędzie się w sobotę, 27 kwietnia. Rowerzyści przejadą dawną trasą kolejki wąskotorowej: Wawer – Józefów – Otwock – Karczew. 


Most dawnej kolejki nad rzeką Świder. Fot. Agnieszka Jaskulska 

PROGRAM RAJDU

Zbiórka o godzinie 11.00 – w pobliżu budynku dawnej stacji kolejki wąskotorowej przy ulicy Widoczna 6 w Wawrze. Przedstawienie trasy i omówienie spraw organizacyjnych (rozdanie pamiątkowych mapek rajdu z zaznaczoną trasą dawnej kolejki).

START: około godziny 11.15.

• Przejazd przez Sadul i Międzylesie, podczas którego uczestnicy przejadą obok budynku dawnej stacji Kaczy Dół przy ul. Mrówczej 102 – ewentualny krótki postój (ok. 5 minut).

• godz. 12.00-12.35 – przystanek w Radości (biblioteka) przy ulicy Powojowej 2. Plenerowy koncert muzyczny (około 30 minut).

• godz. 12.50-13.00 – przejazd przez Falenicę, omijając dawną stację przy ulicy Obszarowa 1 (postój około 5 minut).

• godz. 13.25-14.00 – przystanek w Józefowie przy ulicy Kardynała Wyszyńskiego 2, przy zabytkowej willi Frankówka. Około godziny 13.00 uczestnicy rajdu będą mieli okazję zwiedzić ją i poznać jej historię (około 25 minut).

• godz. 14.10-14.20 – przejazd przez most dawnej kolejki na rzece Świder i krótki postój.

• godz. 14.35-14.40 – przejazd przez Otwock. Przystanek przy budynku dawnej stacji kolejki przy ulicy Wawerskiej 9 (około 5 minut).

• Dojazd ulicą Karczewską do Karczewa.

• około godz. 15.00 – dojazd do pomnika ciuchci przy ulicy Mickiewicza 45 w Karczewie. Zakończenie rajdu wraz z poczęstunkiem i innymi atrakcjami. 

Wąskotorowa kolej dojazdowa linii Jabłonna-Karczew na stacji Warszawa-Most. Na pierwszym planie wagon letni. Zdjęcie z 1930 roku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe