03.10.2024 06:00

Prace archeologiczne w Otwocku. Co znaleziono pod ziemią? [FOTO]

Rozpoczęły się prace archeologiczne przy ul. Warszawskiej w Otwocku.

W przedwojennym Otwocku większość mieszkańców stanowiła społeczność żydowska. W 1927 roku, 11 lat przed wybuchem wojny wybudowano piękną synagogę przy ul. Warszawskiej, pomiędzy ul. Leśną a ul. Willową, na wysokości otwockiego ratusza. Synagoga miała kilkadziesiąt metrów długości, a wejście do niej znajdowało się od strony stacji PKP Otwock.

Przypadkowe odkrycie

Historycy od wielu lat wiedzieli, że w tym miejscu stała kiedyś synagoga, jednak nikt nie spodziewał się, że kilkadziesiąt centymetrów pod ziemią znajdują się jej fragmenty – szczegóły opisywaliśmy w lipcu br. To historyczne znalezisko ujrzało światło dzienne dopiero po ponad 80 latach, podczas budowy ścieżki pieszo-rowerowej (inwestycja Starostwa Powiatowego w Otwocku). Robotnicy przypadkowo odkopali fragmenty murów i kolumn synagogi. O wszystkim powiadomiono otwocki ratusz, władze powiatu otwockiego i Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

– Ocalałe elementy zostały zabezpieczone i zdeponowane na terenie dawnego Muzeum Ziemi Otwockiej – informował w lipcu mazowiecki konserwator zabytków. Budowy ścieżki jednak nie przerwano, a inwestycja zakończyła się w sierpniu.

Skrupulatne prace

Kilka dni temu rozpoczęto badania archeologiczne w miejscu, gdzie przed wojną stał żydowski dom modlitwy. Prace poprzedziły nieinwazyjne badania geofizyczne oraz analiza archiwalnych zdjęć lotniczych, które mają pomóc archeologom w określeniu lokalizacji pozostałości budynku. Badania, na zlecenie wojewódzkiego konserwatora zabytków, prowadzą archeolodzy z firmy „Wykop na Poziomie”. Skrupulatnie odkopują każdy odnaleziony fragment świątyni – na powierzchni widoczne są już części fundamentów, filarów i cegieł. Prace są dopiero na wstępnym etapie, ale już widać, że znalezisko jest w bardzo złym stanie. Archeolodzy starannie zabezpieczają każdy jego element.

W przyszłości w miejscu, gdzie stała synagoga, planowane jest ustawienie pamiątkowego postumentu.

Świątynia z witrażami

Żydowski dom modlitwy został zbudowany z rozmachem według projektu polskiej architektki Eugenii Jabłońskiej. Świątynia została ufundowana przez małżeństwo Szlamy i Chawy Goldbergów. Dom modlitwy wzniesiono w stylu klasycznym. Był parterowy, murowany i ozdobiony kolumnami oraz witrażami. Miał spadzisty dach z trójkątnymi tympanonami, które zdobiły gwiazdy Syjonu oraz tablice Mojżesza. Sala modlitwy składała się z trzech naw, a nad bocznymi nawami znajdowały się pomieszczenia dla kobiet.

Miejsce różnych uroczystości

Synagoga mogła pomieścić ponad 600 wiernych. Przed wojną odbywały się tam różnorodne uroczystości, nie tylko religijne. – Oprócz regularnych nabożeństw miały tam miejsce także ceremonie związane ze świętami narodowymi oraz istotnymi wydarzeniami, które miały miejsce w Polsce międzywojennej. To właśnie w tej synagodze celebrowano nabożeństwa w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja oraz odzyskania niepodległości. Odprawiono tu także nabożeństwo żałobne po śmierci Józefa Piłsudskiego – opisuje Sebastian Rakowski, historyk, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Otwocka i współpracownik Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich.

Co się stało z synagogą Goldbergów?

Synagoga nie przetrwała. – Na przełomie września i października 1939 roku została spalona przez Niemców (z pożaru ocalały jedynie zwoje Tory), a następnie na ich rozkaz rozebrana rękoma żydowskich robotników przymusowych – wyjaśnia otwocki historyk Sebastian Rakowski. I dodaje, że po wojnie synagoga nie została odbudowana, a teren zarósł trawą i drzewami.

Txt. Agnieszka Jaskulska, fot. AJ, archiwum Sebastiana Rakowskiego, archeolodzy Wykop na Poziomie, mazowiecki konserwator zabytków